Muchołówka szara

Muchołówka szara (Muscicapa striata). Nazwa wywodzi się z łaciny i oznacza kolejno – Muscicapa - od słów musca – mucha, oraz capere – łapać. Słowo striatus – czyli kreski, kreskowanie – odnosi się do ubarwienia piersi u dorosłych osobników. U ptaków tych nie zachodzi dymorfizm płciowy. Są mniejsze od wróbla, smukłe z długim, mocnym ogonem. Wierzch ciała mają jasnoszary, a spód brudnobiały. Na piersi i głowie występują charakterystyczne kreski. Długość ciała wynosi 14 cm, a masa 15-18 g. 

Muchołówki te występują na terenie całej Europy z wyjątkiem Skandynawii, w strefie klimatu umiarkowanego Azji, na zachodzie Syberii o północy Afryki. W Polsce są to pospolite ptaki, występujące wszędzie jako średnio liczne, poza wysokimi górami, gdzie widywane są niezmiernie rzadko. Muchołówki odlatują na zimowiska pod koniec września a końcem tej wyprawy jest południowa Afryka. Podróż tę odbywają samotnie lub w małej grupie rodzinnej. Te małe ptaki ponownie wracają do Polski wraz z końcem kwietnia.

Jeżeli chodzi o bogactwo piosenek i głosów kontaktowych ptaki te zajmują jedno z ostatnich miejsc wśród ptaków polskich. Wydają z siebie dość lakoniczne i ostre „ciit” bądź „pst”. Samiec wabiący samicę śpiewa cichą i chrapliwą piosenkę, a gdy już osiągnie efekt i przestanie być „kawalerem” milknie zaprzepaszczając się w polowaniach na owady.

Muchołówki szare z zimowisk przybywają pod koniec kwietnia i zabierają się za przygotowanie miejsca do lęgów. Wybierają najczęściej do tego płytkie i szerokie dziuple. Lubią towarzystwo człowieka, dlatego często zajmują miejsca przy naszych siedliskach np. belki pod dachem, altany, czy dziwne podpory. Jest to ptak chętnie zajmujący budki półotwarte typu P. Gniazdo zbudowane jest z miękkich korzonków, traw oraz kawałów płótna. Wyściełane jest sierścią i puchem. Na początku maja samica składa 4-6 delikatnie niebieskich z rdzawym plamkowaniem jaj. Wysiadywanie trwa około dwóch tygodni. W tym czasie samiec pomaga samicy, karmi ją i wysiaduje na zmianę jaja. Pisklęta pozostają w gnieździe ok. 14 dni, po czym opuszczają gniazdo jako sprawni lotnicy. Niestety jeszcze nie potrafią łowić owadów, więc rodzice pomagają młodym w zdobywaniu pokarmu. Bardzo często muchołówki szare wyprowadzają drugi lęg.

„Przed człowiekiem muchołówka szara nie zdradza obawy i pozwala obserwować się z odległości kilku kroków. Zwykle widzimy ją, jak luźno złożonymi skrzydełkami siedzi na jakimś podwyższeniu, np. na kołku w płocie, żerdzi w grochu lub na suchej, wystającej gałęzi i poruszając oczami na wszystkie strony, śledzi przelatujące owady. Jeżeli mucha przeleci bliżej, wówczas rzuca się na nią zręcznym lotem jak jaskółka, i kłapnąwszy dziobem, chwyta w okamgnieniu (…) Każda muchołówka ma kilkanaście miejsc, na których czatuje na owady. Są to wyższe odsłonięte punkty, umożliwiające obserwacje na pewnym odcinku. Na każdym stanowisku siedzi ptak po kilka minut, po czym przelatuje na sąsiednie i przez cały dzień, od wczesnego ranka do późnego wieczora, odwiedza kolejno wszystkie nawet wtedy, gdy inne ptaki już dawno śpią.”

J. Sokołowski, „Ptaki ziem polskich”, tom I, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 335.

Ptaki te pozwalają się obserwować do woli, a wstawienie w ogrodzie paru ok. 1,5 m patyków pionowo wbitych w ziemię, stworzy im wygodne czatownie – miejsca do „zasiadki” podczas polowania na owady.

A. Kruszewicz, Ptaki Polski, Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 120-122

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 338

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 334-339

W. Taczanowski, Ptaki krajowe, reprint LTO, Lublin 2012, str. 316-318