Muchołówka białoszyja

Muchołówka białoszyja (Ficedula albicollis). Nazwa naukowa określa przynależność gatunkową, a drugi człon pochodzi od łacińskich słów albus – biały, oraz collum – szyja. Podobnie, jak u muchołówek żałobnych, tak i u białoszyich samiec jest intensywnie wybarwiony na czarno-biało w okresie godowym. Czarna jest czapeczka na głowie, lotki drugiego rzędu oraz sterówki – pióra przy kuprze. Posiada sporą, białą plamę nad dziobem, i w okolicy lotek I rzędu (czyli najdłuższych piór na skrzydłach). W odróżnieniu od samca muchołówki żałobnej, ma szeroką, białą obrożę na szyi – skąd pochodzi nazwa „białoszyja”. Samica, podobnie jak osobniki młodociane, jest szarobrązowa z wierzchu i ma biały spód. Długość ciała wynosi 13-15 cm, a waga 10-15 g. 

Od swoich „muchołówkowych” kuzynów można odróżnić je na podstawie głosu. Głos kontaktowy to przeciągły, cienki gwizd „iiihp”, natomiast piosenka składa się z ciągu powolnych i szorstkich gwizdów o różnej tonacji. 

Jest to ptak rzadziej spotykany od swojej kuzynki. Charakter siedlisk, gdzie gniazdują muchołówki białoszyje jest wsypowy, to znaczy, że występują w pewnych odległościach od siebie, w miejscach, które spełniają wymagania tego gatunku. Przyjmuje się, że można je spotkać w środkowej i południowo-wschodniej Europie. W Polsce występuje w południowej części kraju, oraz wyspowo w Puszczy Boreckiej, Piskiej, Białowieskiej, Kampinoskiej, w dolinie Odry i pod Olsztynem. Muchołówki odlatują w podróż na zimowiska do Afryki pod koniec września. 

Gniazduje w lasach liściastych i parkach, gdzie przylatuje pod koniec kwietnia z Afryki. Chętnie, chociaż rzadziej od muchołówki żałobnej, zajmuje budki lęgowe. W pierwszej kolejności do kraju przylatują samce i od razu szukają zawzięcie dziupli do rozrodu. Gdy już je znajdą, obwieszczają śpiewem swój rewir i czekają na samice, które przylatują parę dni później, podobnie jak jednoroczne samce. Samica tradycyjnie wybiera najlepszego dla siebie samca, „po drodze” próbując rywali i buduje z nim gniazdo:

„(...) Gnieździ się w dziuplach pni i gałęzi, w wysokościach od 2 do 20 stóp, różnie głębokich, najczęściej z ciasnym na zewnątrz otworem; na spodzie dziupla ściele gniazdo z traw suchych, mchu i korzoneczków, wewnątrz wełną i sierścią wysłane; półkuliste , suto i dosyć ściśle utkane.”

W. Taczanowski, „Ptaki krajowe”, tom I, LTO, 2012, str. 312.

Samica składa w maju 4-7 jaj i wysiaduje przez 13-15 dni. Po kolejnych 15 dniach, młode, dokarmiane przez samca i samicę, uczą się latać i opuszczają gniazdo.

Muchołówki żywią się owadami latającymi i ich larwami. W menu pojawiają się również nasiona i owoce roślin.

Muchołówka żałobna i białoszyja to kolejne przykłady tzw. gatunków bliźniaczych, czyli populacji zwierząt, które przez zlodowacenie uległy rozdzieleniu, a kiedy lodowiec ustąpił i połączyły się ponownie, okazało się, że posiadają odmienne cechy. Samce muchołówki białoszyjej są wierniejszymi partnerami niż samce muchołówki żałobnej. Najczęściej są monogamistami i nie prowadzą podwójnego, lub nawet potrójnego życia. Zdarza się tym dwóm gatunkom ze sobą, z braku innych możliwości rozrodu, krzyżować. Owoce takich związków nie są płodne.  

A. Kruszewicz, Ptaki Polski, Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 125-127

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 340

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 342-343

W. Taczanowski, Ptaki krajowe, reprint LTO, Lublin 2012, str. 310-312