Modraszka

Modraszka, czyli sikora modra. Jej nazwa naukowa brzmi Cyanistes (Parus) caerelus – gdzie drugi człon pochodzenia łacińskiego oznacza kolor niebieski. Rzeczywiście, kolor ten dominuje u modraszek – niebieskie czapeczki, skrzydło i oliwkowo niebieski grzbiet. Podbrzusze jest koloru cytrynowo żółtego, a głowa biała. Dookoła szyi oraz od dzioba do potylicy biegną czarne paski. Samce mają czapeczki w bardziej intensywnym kolorze. Młode modraszki przed pierwszym pierzeniem mają żółte policzki i szarawą czapeczkę, jednak po pierzeniu trudno jest odróżnić młodego samca od dorosłej samicy. Aby oznaczyć płcie tych sikor ornitolodzy wykorzystują promienie ultrafioletowe – dorosłe samce „świecą” najintensywniej, szczególnie na głowie i grzbiecie. Długość ciała tego ptaka wynosi 10,5-12 cm, a waga 11-14 g. Mimo dosyć krępej budowy, ze słabo zaznaczoną szyją, jest sprawną akrobatką i podczas poszukiwania pożywienia potrafi zawisnąć głowa w dół. 

Modraszka występuje w całej Europie, za wyjątkiem jej północnych skrajów – Skandynawii, Północnej Rosji. W Polsce występują w rozmaitych siedliskach, zajmują tereny nizinne i górskie do górnej granicy dolnego regla. Zamieszkuje lasy liściaste i mieszane, ale często można spotkać ją w parkach, ogrodach i sadach. Sikory te są ptakiem częściowo osiadłym. Uznaje się, że część populacji migruje na południe, bądź przelatuje przez nasz kraj w tamtym kierunku z północy. 

Głos modraszki, która bardzo lubi wokalizować, to zazwyczaj szybkie i wysokie „sisisiudu”.

Modraszki najczęściej zajmują dziuplę po dzięciołach lub skrzynki lęgowe typu A1. Ich gniazdo jest podobne do gniazda bogatki, czyli uwite z giętkich traw i perzu, a wewnątrz wyściełane piórami. U modraszek piór tych jest zdecydowanie więcej, a ptaki dodatkowo wplatają w gniazdo gałązki wonnych ziół – lawendy czy mięty, aby chronić pisklęta przed pasożytami. Samica składa do 12 jaj i wysiaduje je około 14-15 dni. Przez następne 17-18 dni pisklęta są dokarmiane w gnieździe, a po tym czasie opuszczają swój rodzinny dom. Zdarza się, że ptaki podchodzą do drugich lęgów w roku, ale nie jest to regułą. 

Modraszka, w przeciwieństwie do bogatki, nie jest ptakiem zbyt wiernym. W jednym gnieździe mogą znajdować się jaja mające różnych ojców! „Nieślubne” jaja to nie zawsze sprawka samca z najbliższej okolicy, gdyż często są to samce na przelotach lub z rewirów położonych kilka kilometrów dalej. Skąd takie zachowanie u samicy? Ponieważ zdaje sobie ona sprawę, jak ważne w wychowaniu silnego potomstwa jest mieszanie puli genów.

Podczas lęgów sikory te pobierają pokarm w postaci bezkręgowców, drobnych owadów i niewielkich pająków. Chętnie sięgają po komary oraz mszyce. Uważane są za ptaki sprzyjające ogrodnikom i sadownikom, gdyż duża część zjadanych przez nich owadów to szkodniki. 

„Na zimę częścią przyłącza się w lasach do stadek zbiorowych, częścią razem z bogatką i ubogą tuła się przy zabudowaniach. Stad nie trzyma się ściśle, lecz zawsze im towarzyszy w rozprószeniu. Prócz owadów jada przez jesień i zimę dużo rozmaitych nasion, do których jądra dobiera się odmiennym sposobem od innych gatunków, to jest nie kłuje w nie jak dwie wyżéj wymiénione, lecz, tak samo trzymając je w łapkach, szczypie dzióbem, dopóki nie rozłupie. Chciwie się także rzuca na drobne ptaszki (...)”

W. Taczanowski, „Ptaki krajowe”, LTO, 2010r., str. 295.

Zimą możemy spotkać modraszki przy karmniku. Szczególnie rozsmakowują się w pestkach słonecznika i orzechach arachidowych, a także przepadają za kulami tłuszczowymi i słoniną, na których, jak już wspomniano, mogą wisieć do góry nogami i zajadać do syta.  

W środowisku obrączkarzy zwana jest „szczyparusem”, przez wzgląd na to, że przy rozplątywaniu z ornitologicznych sieci i chwytaniu broni się zajadle i dotkliwie szczypie swojego „oprawcę”. Podobnie modraszka zachowuje się w pobliżu swojego gniazda, którego broni zajadle i często wygrywa nawet z większymi od siebie przeciwnikami. 

A. Kruszewicz, Ptaki Polski, Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 141-144

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 342

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 242-246

R. Skoczylas, Leśne spotkania, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1990, str. 38

W. Taczanowski, Ptaki krajowe, reprint LTO, Lublin 2012, str. 294-295