Mazurek

Wygląd

Mazurek – to nazwa tańca ludowego, wielkanocnego ciasta, lub gatunku małego ptaka – kuzyna wróbla. Nazwa naukowa Passer montanus oznacza wróbla „górskiego”(montanus) i obecnie nie jest adekwatna pod względem obszarów przez niego zajmowanych, ponieważ preferuje niziny. Często myli się go z wróblem, lecz jest od niego wyraźnie mniejszy i drobniejszy. Posiada też inne cechy ubarwienia. Oba ptaki mają brązowy, prążkowany na czarno grzbiet, szare podbrzusze i białe akcenty na skrzydłach, zwane lusterkami. I tutaj podobieństwa się kończą. Mazurek posiada brązową czapeczkę oraz charakterystyczny biały policzek z czarną plamką na środku, który można zauważyć bez lornetki. Samiec, samica oraz młode osobniki bardzo nieznacznie różnią się od siebie, czyli dymorfizm płciowy i wiekowy występuje w małym stopniu.

Występowanie

Ptak ten bywa nazywany wróblem polnym, być może ze względu na to, że w przeciwieństwie do wróbla „domowego” nie trzyma się tak blisko siedzib ludzkich, preferując obrzeża wsi, ogrody, parki, sady i skraje lasów. Występuje głównie w północnej i środkowej Europie oraz północnej i środkowej Azji. W Polsce preferuje tereny nizinne, gnieżdżąc się w dziuplach, wszelkich szczelinach i budkach lęgowych.

Odgłosy

Głos mazurka jest podobny do głosu wydawanego przez jego kuzyna, jednak ćwierkanie jest cichsze i bardziej melodyjne. 

Odżywianie

„Obyczaje mazurka podobne są w ogóle do wróblich, lecz właśnie ścisłe stowarzyszanie się i oddalanie na lato w lasy opodal od zabudowań odróżnia je charakterystycznie obyczajowo. Żywią się w ogóle tak samo jak tamte, owadami w lecie, a ziarnem w zimie, w tym ostatnim razie więcej szukają pożywienia na dzikich polnych ziołach, niż w ziarnach zbożowych...”

W. Taczanowski, „Ptaki krajowe”, LTO, 2010r., str. 462.

Żywią się głównie nasionami chwastów rosnących w uprawach okopowych i ogrodowych, m.in. komosa biała, chwastnica dwuliścienna, rdesty: różnolistny i plamisty, włośnice: zielona i sina, oraz szarłat szorstki. Wiosną, w okresie lęgowym w ich menu występują również owady takie jak larwy motyli, chrząszcze, a szczególnymi względami cieszą się mszyce. Zimą, duże stada mazurków ulegają rozluźnieniu i mogą połączyć się z grupami innych ptaków – dzwońcami, trznadlami czy ziębami i wspólnie poszukują pokarmu w postaci wysuszonych nasion chwastów. Wtedy też chętnie odwiedzają karmniki, dając nam okazję do ich obserwacji. 

Gniazdowanie

Idealne miejsce na gniazdo mazurka powinno posiadać mały otwór, dzięki czemu ptaki czują się bezpieczniej. Gniazdo wiją z giętkich traw, a środek jest obficie wyścielany piórami. Gniazdo jest obszerne i starannie wykonane. Samica składa w nim do pięciu jaj, gęsto nakrapianych brązowymi lub szarymi plamkami. Tak jak u wróbli, ostatnie jajo w lęgu często bywa niezapłodnione i jest wyraźnie jaśniejsze od reszty, co jest sposobem na drapieżniki, łupiące najczęściej właśnie to najjaśniejsze jajo. Oboje rodziców wysiaduje na zmianę. Po czternastu dniach wykluwają się pisklęta, które są intensywnie przez nich karmione owadami przez kolejne dwa tygodnie, po czym opuszczają gniazdo. Od tego momentu opieką nad pisklętami zajmuje się samiec. Pani mazurkowa w tym czasie przygotowuje się do kolejnego lęgu. Tutaj występuje kolejna analogia do wróbli – mazurki mogą mieć do trzech lęgów w roku, od kwietnia do końca lipca. Każdy kolejny lęg jest coraz mniej zasobny w jaja. Z końcem lata ptaki te  łączą się w duże stada. Zdarza się, wśród tego gatunku przystępowanie do tzw. toków jesiennych, czyli ptasich zalotów, w których uczestniczą ptaki które uległy już przepierzeniu. Jednak ich owocem nie są kolejne pisklęta, gdyż, jeśli już pojawią się jaja, to są one niezapłodnione. Jesienią mazurki budują gniazda lub poprawiają dotychczasowe, ponieważ będą tam szukać schronienia zimą. 

Ciekawostka

Mazurek był uważany za szkodnika, podobnie jak wróbel i masowo tępiony. Mao Zedong, twórca Chińskiej Republiki Ludowej w 1958 r. wezwał swój lud do masowego tępienia i likwidacji tego ptaka. Zostało wyliczone, że każdy osobnik tego gatunku zjada ok 4,5 kg ryżu rocznie. Po wybiciu znacznej części populacji okazało się, że zbiory ryżu są jeszcze gorsze niż w poprzednich latach. Przywódca CHRL nie wziął pod uwagę insektów, którymi mazurki karmią młode pisklęta w okresie lęgowym. Populacja mazurka dopiero po latach wróciła do poprzedniego stanu.

Literatura

A. Kruszewicz, Ptaki Polski, Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 203-205

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 372

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 129-130

W. Taczanowski, Ptaki krajowe, reprint LTO, Lublin 2012, str. 460-462