Czarnogłówka

Czarnogłówka (Poecile montanus) – gdzie montanus oznacza góry. Nazwa może być myląca, ponieważ czarnogłówka nie występuje wyłącznie w górach, jednak tam można ją spotkać do wysokości 1400 m n.p.m. Poza tym wybiera lasy, nawet te skromne, często podmokłe, zadrzewienia śródpolne i parki. Zasiedla teren rozciągający się od środkowej Europy po Chiny i wyspy Pacyfiku. W Polsce występuje na terenie całego kraju. W północno-wschodniej części kraju spotkamy odmienny podgatunek tej sikory – Poecile montanus borealis.

Czarnogłówki zimują zbierając się w stada z pełzaczami, mysikrólikami, dzięciołami i kowalikami. Te małe sikory rzadko spotyka się przy karmniku. Warto nauczyć się głosu czarnogłówki, ponieważ jest charakterystyczny i da nam znać o obecności tej aktywnej sikorki.   

Samiec nie różni się od samicy i młodego osobnika po pierwszym pierzeniu. Jak nazwa wskazuje, czarnogłówka ma czarną, matową czapeczkę na dość sporej głowie. Czarny jest również śliniak pod dziobem, który jest większy niż u bliźniaczo podobnej sikory ubogiej. Wierzch ciała jest jasnobrązowy, a podbrzusze białe.

Długość ciała wynosi 12-13 cm, a waga 10-12 g. 

Czarnogłówkę można odróżnić od sikory ubogiej na podstawie śpiewu.

„Mianowice głos wabiący, który u sikory ubogiej brzmi jak „spicidede”, u sikory czarnogłówki ma silny akcent na „e” i brzmi przeciągłe „specidee dee dee”. Na wiosnę śpiewa samiec czystym fletem „cije cije cije” albo „dji dji dji”, zmieszanym z różnorodnym szczebiotem. Tempo śpiewu jest zazwyczaj szybkie.”

J. Sokołowski, „Ptaki ziem polskich”, tom I, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958. 

Mimo, że czarnogłówki z reguły stronią od ludzi, zdarza im się zajmować budki lęgowe (typu A1, czasem A). Częściej wybierają dziuple po bogatkach albo same kują gniazdo parę metrów nad ziemią. Samiec i samica mają jednakowy udział w budowie gniazda. To niezwykłe dla sikor partnerstwo wynika z małego rozmiaru tych ptaków – we dwoje praca przebiega szybciej i sprawniej. Gniazdo składa się z miękkich gałązek, traw, włosia i puchu. Samica składa na przełomie kwietnia i maja 7-9 białych z brązowymi plamkami jaj i wysiaduje je około dwóch tygodni. W tym czasie samiec karmi swoją wybrankę owadami, gąsienicami motyli, drobnymi pająkami. Gdy tylko wyklują się pisklęta, już oboje rodziców uwija się w ukropie aby je wykarmić. Pisklęta opuszczają gniazdo po 17-19 dniach i jeszcze przez krótki czas są pod opieką rodziców. Czarnogłówki wyprowadzają jeden lęg w roku. 

Mimo, że czarnogłówki są ptakami osiadłymi, zdarza się niewielkim grupom tych sikor migrować na zachód w poszukiwaniu pożywienia. Potrafią też, wzorem kuzynek sosnówek, chować drobne owady i nasiona na zimę. Swoje spiżarnie lokują w korze drzew, rozmaitych szczelinach w pniu drzewa oraz w ziemi. 

Czarnogłówka i sikora uboga to gatunki bliźniacze, które powstały na skutek rozdzielenia ich pierwotnej populacji przez lądolód podczas ostatniego zlodowacenia. Pomimo podobieństw w wyglądzie oba gatunki maja odmienne głosy i zwyczaje. Inne pary gatunków bliźniaczych w naszej faunie to pełzacz ogrodowy i leśny, muchołówka żałobna i białoszyja, dzięcioł zielony i zielonosiwy, sieweczka obrożna i rzeczna oraz np. orlik krzykliwy i grubodzioby. 

A. Kruszewicz, Ptaki Polski,  Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 131-132

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 344  

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 254-255

R. Skoczylas, Leśne spotkania, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1990, str. 39