Bogatka

Bogatka (Parus major) – najliczniejsza i najbardziej znana sikora lęgowa w naszym kraju. W ptasich przewodnikach można znaleźć opisy tego gatunku, jako ptaka ciekawskiego, odważnego, czasem wręcz bezczelnego, szczególnie przy karmniku. Część nazwy naukowej bogatki - major - oznacza kogoś dużego, większego od innych (łac. maior - duży) - słusznie, ponieważ bogatka osiąga długość ciała od 14 do 15 cm i masę 16-21 g, co czyni ją największą sikorą w Europie. 

Bogatki są barwnymi ptakami. Dorosłe osobniki mają wierzch głowy i podgardle w kolorze głębokiej czerni, na policzku widnieje biała plama, a pierś i brzuch są intensywnie żółte, przecięte czarnym krawatem, którego rozmiar zależy od płci ptaka. U samca krawat jest szeroki i znacznie szerszy niż u samicy oraz ciągnie się nieprzerwanie do czarnej plamy między nogami. Samica posiada cieńszy krawat, który ucina się zanim dojdzie do podbrzusza. 

Bogatki występują w Europie, Azji Środkowej i północnej Afryce. W Polsce jest najpospolitszą naszą sikorą i jednym z najliczniejszych ptaków lęgowych. Zamieszkuje różne typy zadrzewień, od borów, lasów mieszanych, po parki, sady i większe ogrody. Człowiekowi jest znana szczególnie, z racji trzymania się siedlisk ludzkich najbliżej ze wszystkich sikor, nawet w okresie lęgowym.

Bogatka jest dziuplakiem. Zajmuje więc dziuple po dzięciołach, ale jej gniazda potrafią znajdować się w nietypowych miejscach, np. w skrzynkach na listy, rurach ogrodzeniowych, starych garnkach czy porzuconych butach. Bogatka, mimo swojej pomysłowości w wyszukiwaniu miejsc do założenia gniazda, chętnie korzysta z budek lęgowych. Rozwieszając je, konkretnie tzw. budki typu A, z otworem o średnicy 33 mm, możemy bardzo pomóc bogatkom.

Gniazda budują z roślinnych włókien, sierści, mchu i piór. Często przystępuje do dwóch lęgów w roku, pierwszy w drugiej połowie kwietnia, a drugi, zazwyczaj mniej owocny, w czerwcu. Bogatki są monogamiczne i razem wysiadują i wychowują pisklęta. Samica składa w pierwszym lęgu 10-12 białych, nakrapianych na czerwono, jaj. Po około dwóch tygodniach wysiadywania wyklują się z nich pisklęta, które opuszczą gniazdo po 18-20 dniach.

W większości zimują w kraju. Wiosną te ptaki znów zajmą gniazdo i będą tym samym intensywnie przyczyniać się do zwiększenia swojej populacji, redukcji owadów z naszego otoczenia oraz po prostu, cieszyć oko, ponieważ to łatwy i wdzięczny do obserwacji ptak.

Sikora ta posiada szeroki repertuar odgłosów, szacuje się nawet 200 rodzajów! Najczęściej jednak usłyszymy coś na kształt "pin-pin", "sik-sik" i śpiew "ti-ta-ti-ta". 

„Ze wszystkich najśmielsza, bardzo często za żywnością do wnętrza mieszkań wlatuje. Prócz owadów jada różnorodne inne przedmioty tak roślinne jak i zwierzęce; z nasion najchciwsza na nasienie konopi, owsa, ogórków, melonów, sosny, itp.”

W. Taczanowski, „Ptaki krajowe”, LTO, 2010r., str. 288.

Bogatka to ptak niezwykle żarłoczny, a przez to, niezwykle pożyteczny. Jej głównym pożywieniem są małe owady, larwy, pająki których poszukuje w szczelinach kory drzew, na liściach, stosach chrustu, pod okapami dachów, parapetami. Latem najchętniej zjada gąsienice, natomiast zimą odżywia się jajami owadów, ale z powodu temperatury musi uzupełniać dietę nasionami roślin oleistych, np. słonecznikiem (niełuskanym, nie solonym) oraz lnem. Dlatego to właśnie bogatkę widzimy tak często zimą przy karmniku, a dzięki swojej wrodzonej ciekawości i odwadze przyciąga za sobą inne gatunki sikor. Wracając do żarłoczności bogatki, warto nadmienić, że potrafi ona zjeść tyle owadów dziennie, ile sama waży! Idąc dalej, roczne spożycie owadów przez jednego osobnika wynosi 6 kg! Biorąc pod uwagę, że jest to najliczniejsza sikora w Polsce, można dojść do imponujących wyników obliczeń, jeśli chodzi o ilość zjadanych insektów przez ten gatunek. Dlatego warto zadbać o tego ptaka, zapewniając mu budkę lęgową w swoim otoczeniu. 

Jak zostało wspomniane wcześniej, bogatka potrafi gnieździć się w rozmaitych i nieoczekiwanych miejscach blisko siedlisk ludzkich. Znana jest historia znanego polskiego ornitologa, profesora Jana Sokołowskiego o bogatkach, które wyprowadziły z powodzeniem lęg z gniazda w czynnym szlabanie kolejowym, który co chwila, zgodnie ze swoim przeznaczeniem podnosił się i opadał, a obok przejeżdżały hałaśliwe składy kolejowe.

A. Kruszewicz, Ptaki Polski, Wyd. II zmienione, Multico, Warszawa 2010, 2018, str. 137-141

L. Svensson, K. Mullarney, D. Zetterstorm, Przewodnik Collinsa „Ptaki”, Multico, Warszawa 2017, str. 342

J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, str. 234-242

R. Skoczylas, Leśne spotkania, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1990, str. 35-38

W. Taczanowski, Ptaki krajowe, reprint LTO, Lublin 2012, str. 287-289